Informacje o przedmiotowym narzędziu

 

Dlaczego opracowano przedmiotowe narzędzie?

Głównym celem przedmiotowego narzędzia jest usprawnienie procesu terminowej identyfikacji osób o szczególnych potrzebach proceduralnych lub o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania. Można z niego korzystać na dowolnym etapie procedury azylowej oraz na dowolnym etapie procesu przyjmowania.

Przedmiotowe narzędzie stanowi interaktywną platformę zapewniającą możliwość identyfikowania szczególnych potrzeb poprzez wykrywanie określonych wskaźników, które można dostrzec lub na które można natknąć się, analizując różne rodzaje dowodów (informacje zawarte we wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, dowody natury medycznej, oświadczenia złożone w trakcie przesłuchania itp.). Poza zapewnieniem możliwości zidentyfikowania stosownych wskaźników narzędzie stanowi również źródło ogólnych wytycznych w zakresie szczególnych gwarancji proceduralnych oraz wsparcia w obszarze przyjmowania, którego można udzielić wnioskodawcy w kontekście UE+. 

Narzędzie zostało opracowane w taki sposób, aby zapewnić państwom członkowskim wsparcie przy wywiązywaniu się z obowiązków spoczywających na nich zgodnie z przepisami wersji przekształconej dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania (2013/33/UE) oraz dyrektywy w sprawie procedur azylowych (2013/32/UE):

► Identyfikacji należy dokonać w rozsądnym terminie od momentu złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, przy czym proces identyfikacji powinien mieć ciągły charakter (art. 22 wersji przekształconej dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania oraz art. 24 wersji przekształconej dyrektywy w sprawie procedur azylowych).  

► Państwa członkowskie są zobowiązane do uwzględnienia szczególnej sytuacji wnioskodawców potrzebujących szczególnego wsparcia w zakresie przyjmowania (art. 21 wersji przekształconej dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania) oraz szczególnych gwarancji proceduralnych (motyw 29 wersji przekształconej dyrektywy w sprawie procedur azylowych).

Państwa członkowskie mogłyby włączyć przedmiotowe narzędzie w ramy bardziej kompleksowego mechanizmu identyfikacji. W takim przypadku warunki korzystania z tego narzędzia zależałyby od uwarunkowań i potrzeb krajowych.

Jak korzystać z przedmiotowego narzędzia w codziennej pracy?

Identyfikację i ocenę szczególnych potrzeb należy we wszystkich przypadkach – nawet w sytuacji, w której brak jest przesłanek wskazujących na istnienie szczególnej potrzeby – przeprowadzać indywidualnie. Przedmiotowe narzędzie zostało opracowane w taki sposób, by zapewniać praktyczne wsparcie w ramach tego indywidualnego procesu identyfikacji. Celem narzędzia nie jest przyporządkowywanie poszczególnych wnioskodawców do określonych kategorii ani zapewnienie uniwersalnego rozwiązania wszystkich potencjalnych kwestii związanych ze szczególnymi potrzebami, ale raczej pokierowanie użytkownikiem w procesie, za pomocą którego może on zapewnić podjęcie odpowiedniej, zindywidualizowanej reakcji na szczególne potrzeby określonego wnioskodawcy.

W zależności od potrzeb użytkownika oraz od tego, czy zidentyfikowano już szczególne potrzeby, użytkownik może skorzystać z dostępnych wskaźników lub przejść bezpośrednio do odpowiedniej kategorii i konkretnego interesującego go etapu udzielania wsparcia.

Sprawozdanie w formie nadającej się do druku:  Po uzyskaniu zadowalających rezultatów procesu identyfikacji oraz pożądanych informacji użytkownik może zapisać lub wydrukować sprawozdanie zawierające informacje na temat procesu identyfikacji oraz ewentualnych dalszych działań, które należy podjąć. Przed wydrukowaniem sprawozdania lub zapisaniem go w formacie .pdf użytkownik może zamieścić w nim swoje własne uwagi, dzięki czemu sprawozdanie będzie mogło zostać włączone do akt danego wnioskodawcy. Wprowadzone uwagi nie są przetwarzane ani zapisywane w narzędziu internetowym i są chronione przed ingerencją.

Jaki zakres zastosowań ma przedmiotowe narzędzie?

Wskaźniki

Przedmiotowe narzędzie stanowi interaktywną platformę zapewniającą możliwość identyfikowania szczególnych potrzeb w kontekście procedury azylowej. Narzędzie pozwala przede wszystkim zidentyfikować szczególne potrzeby na podstawie kluczowych wskaźników pogrupowanych w ramach następujących kategorii.

SSzczególne potrzeby

Kategorie osób o szczególnych potrzebach ustanowione w przedmiotowym narzędziu odpowiadają kategoriom bezpośrednio wymienionym w art. 21 wersji przekształconej dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania i obejmują również dwie kategorie dodane na podstawie zgromadzonych informacji dotyczących aktualnych praktyk stosowanych w państwach UE+, w szczególności kategorię przeznaczoną dla wnioskodawców LGBTI oraz kategorię dla osób o szczególnych potrzebach związanych z płcią. W narzędziu uznano ograniczenia wynikające z takiej formy podziału i potwierdzono możliwość istnienia szczególnych potrzeb, które nie będą mieściły się w żadnej z tych kategorii. Na przykład niepiśmienni wnioskodawcy potrzebują szczególnego wsparcia proceduralnego, a także, potencjalnie, wsparcia w zakresie przyjmowania; dla takich wnioskodawców nie ustanowiono jednak odrębnej kategorii osób o szczególnych potrzebach. W narzędziu uznano i wzięto pod uwagę również fakt, że niektórzy wnioskodawcy będą posiadali szczególne potrzeby należące do więcej niż jednej kategorii. Na przykład małoletni przybywający razem ze swoją rodziną może być ofiarą okaleczania żeńskich narządów płciowych. Po zaznaczeniu odpowiednich wskaźników narzędzie podkreśli istotność dwóch kategorii:  „małoletni pod opieką” oraz „osoby, które zostały poddane innym poważnym formom przemocy psychicznej, fizycznej i seksualnej”.

Wsparcie

Ponadto w narzędziu odniesiono się do kwestii związanych z określonymi etapami procedury, a także do kwestii związanych z udzielaniem wsparcia w zakresie przyjmowania, oraz przedstawiono ogólne wytyczne. Choć należy przyznać, że szczególne potrzeby nie przestają istnieć wraz z zakończeniem postępowania azylowego w pierwszej instancji, ze względów praktycznych w narzędziu bierze się pod uwagę wyłącznie wsparcie, którego udzielenie może być konieczne do tego momentu. Ponadto, mimo że w narzędziu pokrótce odniesiono się do wpływu kwestii związanych z określonymi szczególnymi potrzebami w odniesieniu do wiarygodności, nie zawarto w nim informacji o przebiegu procesu podejmowania decyzji ani nie odniesiono się problematyki związanej z postrzeganiem szczególnych potrzeb jako potencjalnych podstaw do udzielenia ochrony międzynarodowej. Przedmiotem narzędzia są wyłącznie gwarancje proceduralne i wsparcie w zakresie przyjmowania.

W jaki sposób opracowano przedmiotowe narzędzie?

Przedmiotowe narzędzie praktyczne zostało opracowane w ramach matrycy jakości EASO. Zgodnie z metodyką przedstawioną w matrycy jakości przy opracowywaniu narzędzia skupiono się na sporządzeniu kompleksowej mapy aktualnych praktyk, narzędzi i mechanizmów identyfikacji stosowanych w państwach UE+.

Narzędzie zostało opracowane przez grupę roboczą, w której skład weszli krajowi eksperci w dziedzinie procedury azylowej i procedury przyjmowania, w tym eksperci z Belgii, Bułgarii, Malty, Szwecji i Zjednoczonego Królestwa; wykorzystano również wartościowy wkład grupy referencyjnej składającej się m.in. z przedstawicieli Komisji Europejskiej, Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (Biura UNHCR) oraz Europejskiej Rady ds. Uchodźców i Wypędzonych (ECRE). Projekt narzędzia był przedmiotem dalszych konsultacji z grupą referencyjną EASO ds. jakości oraz z zainteresowanymi członkami forum doradczego EASO. Ponadto przed zakończeniem prac nad narzędziem zasięgnięto opinii wszystkich państw członkowskich na jego temat i wzięto otrzymane informacje zwrotne pod uwagę, aby zapewnić przydatność narzędzia w różnych kontekstach krajowych.

Chcielibyśmy podziękować krajowym ekspertom i wszystkim organizacjom, które wzięły udział w przedmiotowych konsultacjach, dzieląc się swoją wiedzą fachową i wnosząc wkład w opracowanie narzędzia: Association Européenne pour la Défense des Droits de l'Homme European (AEDH), Asylum Aid, Belgijskiej Radzie ds. Uchodźców, Caritas International, ECRE, Greckiej Radzie ds. Uchodźców, Międzynarodowemu Stowarzyszeniu Lesbijek i Gejów (ILGA), Międzynarodowej Sieci ds. Analizowania, Upowszechniania i Przekształcania Kampanii przeciwko Okaleczaniu Żeńskich Narządów Płciowych (INTACT), Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM), Międzynarodowej Radzie Rehabilitacji Ofiar Tortur (IRCT), Jezuickiej Służbie na rzecz Uchodźców na Malcie (JRS), Norweskiej Organizacji ds. Osób Ubiegających się o Azyl (NOAS), Czerwonemu Krzyżowi, Save the Children, Biuru Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka (OHCHR), Biuru UNHCR oraz Komisji Europejskiej.

Jaki jest charakter relacji między narzędziem a systemami krajowymi?

Sposób, w jaki zaprojektowano główną część narzędzia – służącą identyfikowaniu szczególnych potrzeb – zapewnia możliwość jej stosowania w każdym kontekście. W narzędziu określono elementy, za pomocą których można zidentyfikować szczególne potrzeby określonej osoby, przy czym elementy te są takie same we wszystkich państwach.

W części narzędzia poświęconej szczególnym gwarancjom proceduralnym i wsparciu w zakresie przyjmowania wzięto pod uwagę fakt, że rozwiązania krajowe w tym obszarze mogą się różnić, oraz że w poszczególnych państwach UE+ mogą obowiązywać odmienne warunki uzyskania wsparcia. W narzędziu przedstawiono zwięzłe, ogólne wytyczne w tym zakresie, a także odesłania do odpowiednich praktyk krajowych.

Jaki jest charakter relacji między narzędziem a innymi narzędziami wsparcia EASO?

Należy podkreślić, że to praktyczne narzędzie nie może w żaden sposób zastąpić szkoleń ani wyeliminować konieczności podnoszenia świadomości w kwestii potencjalnych szczególnych potrzeb w kontekście procedury azylowej.

Organizowanie szkoleń jest niezbędne, aby zagwarantować, że odpowiedzialny funkcjonariusz będzie w stanie w rozsądnym terminie zidentyfikować szczególne potrzeby osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej i skutecznie odnieść się do tych potrzeb. Dlatego też państwa członkowskie powinny organizować odpowiednie szkolenia dla różnych podmiotów, które mogą mieć styczność z osobami ubiegającymi się o udzielenie ochrony międzynarodowej w trakcie procedury azylowej.

Podobnie jak wszystkie inne praktyczne narzędzia wsparcia EASO narzędzie IPSN zostało opracowane w oparciu o wspólne normy ustanowione w ramach wspólnego europejskiego systemu azylowego oraz w oparciu o zidentyfikowane dobre praktyki. Narzędzie to stworzono w ramach działań mających na celu zapewnienie praktycznego wsparcia na najniższym szczeblu i należy je postrzegać jako uzupełnienie innych dostępnych narzędzi, takich jak szkolenia, inne praktyczne narzędzia i podręczniki, informacje o krajach pochodzenia itp. Przy opracowywaniu tego narzędzia dążono przede wszystkim do zapewnienia zgodności z tymi narzędziami. W szczególności narzędzie opracowano zgodnie z modułami programu szkoleń EASO, takimi jak „Płeć społeczno-kulturowa, tożsamość płciowa i orientacja seksualna”, „Przesłuchiwanie osób wymagających szczególnej troski” oraz „Przesłuchiwanie dzieci”, i włączono je do modułu szkoleniowego „Przyjmowanie”. Narzędzie IPSN jest również zgodne z dostępnymi publicznie przewodnikami praktycznymi dotyczącymi przesłuchania i oceny dowodów publikowanymi w ramach serii „Praktyczne przewodniki EASO” i zawiera bezpośrednie odniesienia do tych przewodników.